اتومبیل یك فناوری رهایی بخش برای مردم در سراسر جهان است. اتومبیل شخصی اجازه می‌دهد تا مردم در زندگی، كار و تفریح و سایر امور زندگی كارهایی را انجام ‌دهند كه تا یك قرن پیش غیرقابل ‌تصور بود و اینها برخی از مزایای خودرو است كه باعث شده تا كیفیت زندگی ما ارتقا پیدا كند. دیدگاه مردم به خودرو نیز از صرف یك وسیله برای جابه‌جایی تغییر كرده و عواملی چون راحتی، كاركرد، سرعت و امنیت باعث شده ترجیح افراد برای استفاده از خودرو شخصی نسبت به سایر وسایل نقلیه بیشتر باشد. یك خودروساز در تعریف آكادمیك، شامل تمام بخش‌های طراحی، توسعه، تولید و فروش لوازم نقلیه موتوری است كه شامل همه اجزای موتور، سیستم تعلیق، بدنه، تزئینات داخلی و خارجی (به استثنای لاستیك، باتری و سوخت) می‌شود. محصولات اصلی این صنعت اتومبیل‌های سواری و كامیون‌های سبك شامل وانت، ون و انواع خودرو‌های شاسی بلند و وسایل نقلیه تجاری (كامیونت‌،‌ كامیون، تریلی و...) می‌شود.

تعریف ساده فوق، صنعتی را توصیف می‌كند كه علاوه بر كشور ما جایگاه و اهمیت آن در دنیا نیز بسیار زیاد است. این صنعت محرك صنایع مختلفی مانند فولاد، آهن، آلومینیوم، پلاستیك، شیشه، منسوجات، تراشه‌های كامپیوتری، لاستیك و موارد مشابه است، در نتیجه دولت‌ها برای صنعت خودرو اهمیت ویژه‌ای قائلند و بخشی از درآمدهای ملی آنها نیز مرهون صنعتگران و قطعه‌سازان است، بنابراین همه دولت‌ها در مواقع بحران از این صنعت حمایت ویژه می‌كنند. صنعت خودرو اگر خود به‌عنوان یك كشور در نظر گرفته شود، معادل هفتمین اقتصاد بزرگ دنیا خواهد بود، بنابراین اطلاعات زیر درخصوص این صنعت می‌تواند جالب باشد:

 

♦ رشد 30 درصدی در 10 سال گذشته

 

♦ گردش مالی بیش از 2790 میلیارد دلار

 

♦ اشتغال بیش از 48 میلیون نفر مستقیم و غیرمستقیم

 

♦ ارزش بورسی شركت‌های خودروساز در دنیا حدود 16 هزار میلیارد دلار - شانزدهمین گروه با ارزش

 

♦ ارزش بورسی شركت‌های قطعه‌ساز بیش از 8/ 3 هزار میلیارد دلار - پنجاه و چهارمین گروه با ارزش

 

♦ مجموع ارزش بورسی صنعت خودرو (خودروسازی و قطعه‌سازی) حدود 20 هزار میلیارد دلار - دوازدهمین گروه با ارزش

 

♦ فروش سالانه 7/ 2 هزار میلیارد دلار درسال 2014 معادل 4/ 3درصد تولید ناخالص دنیا

 

♦ تولید بیش از 5/ 44 میلیون دستگاه در نیمه اول سال 2015 میلادی با رشد یك درصدی نسبت به مدت مشابه سال 2014

 ♦ تعداد حدودا 2/ 1 میلیارد دستگاه خودروی سواری در حال حركت در دنیا در سال 2014 (باتوجه به اینكه جمعیت جهان در آن سال 2/ 7 میلیارد می‌باشد، سرانه خودرو به ازای هر 6 نفر یك دستگاه است)

 

♦ 57 درصد مردم دنیا هیچ تصوری از زندگی بدون خودرو ندارند. (وب‌سایت OICA)

 

عوامل اعتبار بخش

 

براساس تحقیقات سایت OICA صنعت خودرو برای كسب اعتبار باید روی یكسری فاكتورهایی كه كمتر در آمار و ارقام دیده می‌شود تمركز كند و این عوامل عبارتند از:

نوآوری :

تكنولوژی‌های روز برای خودرو،‌ توسعه خودرو‌های هوشمند و IT محور، خلاقیت و نوآوری در محصولات.

نگاه به جلو :

آینده‌نگری، یافتن راه‌حل‌هایی برای چالش‌های پیش‌رو

 توجه به نیازهای مشتریان :

  وفق‌ دادن محصولات با نیازهای متفاوت و متغیر مشتریان، محصولاتی كه زندگی را بهبود می‌بخشند.

 اصول اخلاقی :

صنعتی كه می‌تواند در بلندمدت مورد اعتماد قرار گیرد.

محیط‌زیست :

تمركز بر روی سوخت‌های با منبع تجدیدپذیر، كاهش آلودگی‌ CO2، كاهش آلودگی‌های غیر CO2.

 

 

صنعت خودرو و تحقیق و توسعه

 

كشورهای بزرگ و صنعتی دنیا كه بزرگ‌ترین صاحبان صنعت خودرو نیز می‌باشند توجه ویژه‌ای به مباحث تحقیق و توسعه دارند،‌ در سال ۲۰۱۴، نسبت هزینه كرد در R&D به كل GDP در كشورهای پیشرو در صنعت خودرو از جمله ایالات‌متحده آمریكا ۸/۲درصد، چین ۲درصد، آلمان ۹/۲درصد، ژاپن ۴/۳درصد، فرانسه ۳/۲درصد، كره‌جنوبی ۶/۳درصد و بریتانیا ۸/۱درصد می‌باشد. بسیاری از خودروسازان بزرگ و معتبر در دنیا برای ادامه فعالیت و ماندگاری در این صنعت اقدام به سرمایه‌گذاری جدی در حوزه تحقیق و توسعه می‌كنند. خودروسازان جهانی بر این باورند كه این اقدام در دراز مدت هزینه كمتری را به شركت‌ها تحمیل می‌كند. در سال ۲۰۱۴،‌ هزینه‌های مرتبط با مباحث تحقیق و توسعه خودروسازان ۵/۳درصد مبلغ فروش آنها بوده و همه اینها در حالی است كه حاشیه سود متوسط صنعت خودرو در همان سال ۵/۴درصد محاسبه شده است.

امروزه خودروسازان جهت بهبود كیفیت هوا و توسعه خودروهای گوناگون كه در آنها سوخت‌های جایگزین با منابع پایدار سرمایه‌گذاری بسیاری كرده‌اند كه از جمله می‌توان به استفاده از فناوری هیبرید و استفاده همزمان از موتورهای بنزینی / موتورهای دیزلی و برقی اشاره كرد.

 

هماهنگ سازی ارتقای سطح مقررات

 

هماهنگ سازی : در سال‌های آغازین فعالیت صنعت خودرو هر شركت استانداردهای خاص خود را داشت، اما به مرور زمان و به دلیل تبدیل شدن به یك صنعت جهانی، هماهنگ‌سازی مقررات مرتبط با خودرو در سطح دنیا در حال پیگیری است. هماهنگ بودن همیشه به معنی داشتن الزامات یكسان نیست، از آنجا كه نیازهای كشورهای مختلف اغلب می‌تواند متفاوت باشد، این هماهنگ‌سازی به معنی از بین بردن تفاوت‌های غیرضروری و تهیه مقررات شبیه به هم است.

ارتقای استانداردها : كشورهای مختلف به دنبال ارتقای استانداردهای خود هستند كه از جمله می‌توان به ارتقای استانداردهای ایمنی و آلایندگی محیط‌زیست اشاره كرد همچنین قوانین و مقررات سختگیرانه‌تری برای تولید خودرو در نظر گرفته می‌شود. تمركز اصلی این قوانین روی مواد به كار رفته در خودرو است. درخصوص آلایندگی توجه ویژه‌ای به كاهش وزن خودرو، استفاده بیشتر از PP به‌منظور كاهش وزن و استفاده بیشتر از آلومینیوم خواهد شد. همچنین به‌منظور افزایش ایمنی از نایلون‌های گیاهی استفاده خواهد شود.

فراتر از استانداردها : علاوه بر ارتقای استانداردها برخی كشورهاو خودروسازان به دنبال فراتر رفتن از قوانین رایج هستند كه استفاده كمتر از فلزات سنگین، به‌كاربردن فیبرهای طبیعی در پلیمرها و بهره‌گیری از مواد جدید قابل بازیافت از آن جمله هستند.

 

مسیر حركتی خودروسازان در دنیا

 

موارد ذكر شده نشان می‌دهد صنعت خودرو و كسب‌وكارهای مرتبط با آن جایگاه ویژه‌ای در دنیا دارند و بنابراین باید نقشه راه و استراتژی‌های مختلف و قابل اتكایی نیز داشته باشند. براساس مطالعات انجام‌شده زنجیره ارزش خودرو به دو بخش بالادستی و پایین‌دستی تقسیم می‌شود، در بخش بالادستی تمركز بر زنجیره تامین و تولید خودرو است و در بخش پایین دستی تمركز بر فعالیت‌های فروش و پس از فروش است. بخش بالادستی شامل توسعه محصول، قطعه‌سازی و خودروسازان است و بخش پایین‌دستی شامل فروش خودروهای جدید، پس از فروش (قطعات و خدمات)، بازیافت و تولید مجدد، صادرات، خودروی كاركرده و موارد مشابه پلت‌فرم كه این فعالیت‌ها به كمك كسب‌وكارهای لجستیك، توسعه (پشتیبانی) زیرساخت‌ها، مالی و بیمه و همچنین تكنولوژی اطلاعات صورت می‌پذیرد. بیشترین ارزش آفرینی در دو حوزه تحقیق و توسعه (R&D) و خدمات پس از فروش و كمترین ارزش آفرینی در بخش تولید خودرو (OEM) است. مطابق الگوهای جهانی، خودروسازان برتر دنیا برای افزایش توانمندی و ارزش خلق شده در زنجیره صنعت خودرو اقدام به برون‌سپاری برخی از فعالیت‌های خود به تامین‌كنندگان كرده‌اند. سهم تامین‌كنندگان در زنجیره ارزش صنعت خودرو در سال ۲۰۰۰ به میزان ۵۹درصد بوده و پیش‌بینی می‌شود در سال ۲۰۲۰ این مقدار به ۷۶درصد افزایش پیدا كند.

 

مدیریت پلت‌فرم در صنعت خودرو

 

یكی از مهمترین موضوعات برای یك شركت خودرو‌ساز مالكیت یك یا چند پلت‌فرم است. پلت‌فرم، در اصل به یكسری از طرح‌ها و نقشه‌های مهندسی شده خودرو گفته می‌شود كه درتعدادی از خودروها مشترك است. سیستم برق و سیم‌كشی خودرو، سیستم تعلیق، انتقال قدرت و موارد مرتبط همه به‌عنوان اجزای یك پلت‌فرم شناخته می‌شود كه وظیفه طراحی همه آنها برعهده متخصصان صنعت خودرو است. شاید جالب باشد كه بدانید فولكس واگن برای فروش یكی از پلت فرم‌هایش، رقمی حدود یك میلیارد دلار را مطالبه می‌كند. در اصل هدف اصلی طراحی و تولید پلت‌فرم، تولید چند محصول با شكل‌ و شمایل در كلاس‌های متنوع با یك طرح مبنا است. همان‌گونه كه در تعریف نیز گفته شد اولین بخش از زنجیره تولید خودرو،‌ طراحی است، یك خودروساز برای این بخش علاوه بر به‌كارگیری هنر طراحان صنعتی، از دانش و نوآوری مهندسان مكانیك، متالوژی، الكترونیك و پلیمر نیز بهره می‌گیرد. در گذشته خودروسازان برای هر مدل خودرو یك پلت‌فرم طراحی می‌كردند ولی از اوایل هزاره جدید این رویكرد تغییر كرد به در زیر به اختصار شرح داده می‌شود:

 1. راهبرد پلت‌فرم مشترك : از سال‌های آغازین قرن ۲۱ مطرح شد و در آن خودروسازان برای هر كلاس خودرویی خود یك پلت‌فرم را طراحی می‌كنند كه امكان تولید اقتصادی با ایجاد تشابه‌های كلیدی را در هر كلاس به آنها می‌دهد.

2. راهبرد پلت‌فرم مدولار یا مگاپلت‌فرم : در سال‌های پس از ۲۰۱۰ مطرح شد، در این روش بهبود وجه اقتصادی به دلیل اشتراك بالا در قطعات و مجموعه‌ها در كنار قابلیت تولید محصولات متفاوت از نظر ابعادی روی یك پلت‌فرم را فراهم می‌آورد.

3. راهبرد مونتاژكیت : این راهبرد در سال‌های اخیر مطرح شده و هدف آن حداكثرسازی سود اقتصادی در زنجیره در كنار قابلیت تولید محصولات متفاوت از نظر ابعادی و متمایز از نظر قیمتی روی یك پلت‌فرم است.

تمام این تلاش‌ها با هدف كاهش هزینه‌های طراحی خودرو است اما هر خودروساز با توجه به برنامه‌ها،‌ امكانات و مقتضیات خود یكی از استراتژی‌های پلت‌فرم را بر می‌گزیند و آن‌را ملاك كار خود قرار می‌دهد.

یكی از الزامات حضور پر قدرت در زنجیره ارزش خودرو،‌ مدیریت زنجیره تامین قطعات است مدیریت زنجیره تامین تلفیقی است از هنر و علم كه در جهت بهبود دسترسی به مواد اولیه و قطعات مورد نیاز برای ساخت محصولات یا خدمات و انتقال آنها به محل مورد نیاز برای تولید به‌كار می‌رود. برای رسیدن به مقیاس مناسب‌تر تولیدی، تامین‌كنندگان استراتژی ادغام و خرید را در مسیر حضور در بازارهای جدید دنبال كرده و موجب كاهش تعداد تامین‌كنندگان شدند. به‌این شكل كه تامین‌كنندگان بزرگ بین‌المللی تامین‌كنندگان كوچك منطقه‌ای را خریداری كردند. نكته قابل‌توجه آن‌است كه در سال‌های اخیر به ویژه بعد از بحران مالی سال ۲۰۰۸ روند تلفیق و افزایش تمركز در قطعه‌سازان با سرعتی بسیار بالاتر صورت گرفته و تامین‌كنندگان بزرگ (Mega    Suppliers) به وجود آمدند. براساس آمارهای موجود در سال‌های دهه ۸۰ میلادی،‌ بیش از ۳۰هزار تامین‌كننده در دنیا وجود داشت و پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۲۰ به حدود ۲۸۰۰ تامین‌كننده خواهد رسید. خودروسازان در نتیجه فشار سیاسی دولتمردان، در نزدیكی بازارها سایت‌های تولیدی ایجاد كرده‌اند لازم به ذكر است این حضور برای آنها همراه با منافعی نیز بوده و تولید در بازارهای جدید امكان مدیریت هزینه‌های لجستیكی را برای آنها در بر داشته است. در پی حضور فعال خودروسازان در بازارهای جدید (احداث سایت‌های تولیدی)، قطعه‌سازان اصلی ایشان نیز اقدام به احداث سایت در نزدیكی خودروسازان كرده‌اند. در نتیجه اندازه تولیدكنندگان قطعات خودرو افزایش پیدا كرده و گستره فعالیت آنها جهانی شده است.

 

مگاترند‌های كلیدی تاثیر‌گذار بر صنعت خودرو

 

1. كمبود نیروی انسانی متخصص : با كاهش حاشیه سود خودروسازی در كنار افزایش حاشیه سود در صنایع مرتبط با IT و مد، تعداد افراد متقاضی تحصیل در رشته‌های فنی به شدت در حال كاهش است،‌ براساس مطالعات انجام شده در ژاپن صنعت خودرو كمترین جذابیت را در رشته‌های دانشگاهی داشته است.

 2. فروش و تولید فزاینده‌ای در آسیا : تا سال ۲۰۲۵ سهم كشورهای آسیایی در تولید بیشتر شده و به همین ترتیب در اروپا حدود ۳۰۰ هزار شغل مرتبط به تولید از بین رفته و این فرصت برای كشورهای آسیایی پیش می‌آید.

 3. تغییر ترجیحات مصرف‌كننده به اتومبیل‌های كوچك : براساس مطالعات انجام شده، با ارتقای سطح خودرو‌های كلاس A/B در سطح مشخصات، امنیت، كارآیی، ابعاد و... تمایل مشتریان به خرید در این بخش بیشتر شده و می‌توان پیش‌بینی كرد كه در سال ۲۰۲۵ نسبت به سال ۲۰۰۵،‌ تمایل به استفاده از این خودروها ۶/۲ برابر خواهد شد.

 4. تغییرات جدید در تكنولوژی قوای محركه :

پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۲۵ حدود ۱۰درصد خودروهای جدید الكتریكی، ۴۰درصد هیبریدی و ۵۰درصد سوخت احتراقی باشد.

5. تغییرات جدید در تكنولوژی ارتباطات و اطلاعات(ICT) : بررسی‌ها نشان می‌دهد استفاده از خودروهای هوشمند در آینده بیشتر خواهد شد. پیش‌بینی می‌شود در سال ۲۰۲۵ استفاده از اطلاعات به‌دست آمده از مشتریان بسیار اهمیت داشته باشد و كمك كند خودروسازان در توسعه محصولات و بازار تا حد امكان نیاز مشتریان را پوشش دهند. به این معنی كه توسعه و انتخاب جنبه‌های كسب‌وكار براساس داده‌های دریافتی از مشتریان شكل بگیرد.

 

 

 

فناوری‌های جدید در تولید

 

1. فناوری‌های دقیق و انعطاف پذیر : استفاده از تكنولوژی لیزر برای برش و جوش دادن فلزات سبك، پلاستیك‌ها در صنایع مختلف رو به افزایش است،‌ همچنین توسعه استفاده از لیزر در جوشكاری تطبیقی (یعنی تطبیق مداوم پارامترهای جوشكاری جهت حصول اطمینان از كیفیت مطلوب) برای به حداقل رساندن تاثیر خوردگی جز مواردی است كه باعث توسعه استفاده از این ابزار خواهد شد.

 2. تولید با خطای صفر :

استفاده از ابزارهای ۲D و ۳D در بازرسی‌های پیش و حین تولید علاوه بر بهره‌وری بالا تجهیزات باعث افزایش كارآیی و تضمین كیفیت كامل محصول خواهد بود.

3. بازیافت و تولید مجدد: در حال حاضر، حداكثر ۷۵-۸۰درصد از وزن خودرو را فلز تشكیل می‌دهد كه به راحتی قابل بازیافت است اما ۲۵-۲۰درصد باقی مانده در وزن یك خودرو كه عمدتا شامل تركیبی از مواد مانند رزین، لاستیك، شیشه، پارچه و... هنوز هم دور انداخته می‌شود. بنابراین در اقتصادهای توسعه‌یافته كه توجه به منابع و اهمیت محیط‌زیست در حال افزایش است، بازیافت و بازسازی در حال تبدیل شدن به مسائل كلیدی در طراحی محصول است بنابراین در طراحی باید به مسائلی همچون امكان استفاده آسان از مواد جهت بازیافت، نوآوری در ساختار خودرو و مرتب‌سازی و بازیافت در فرآیندهای كاری تولید و انتخاب مواد مورد استفاده (قابل بازیافت) توجه ویژه داشت.

 

تولید منعطف در صنعت خودرو

 

فرآیندهای تولید انعطاف‌پذیر كمك زیادی به خودروسازان می‌كند تا بتوانند مدل‌های بیشتری از خودرو را در هر كدام از خطوط تولید داشته باشند، به دیگر مزایای تولید منعطف می‌توان به شرح زیر اشاره كرد:

♦ تنظیم خروجی محصول براساس تقاضای بازار

♦ تغییر سریع‌تر در طول زمان

♦ بهره‌وری بهتر نیروی كار و بهره‌وری ماشین آلات

♦ سرمایه‌گذاری پایین‌تر به ازای هر واحد تولید

♦ موجودی كمتر در فرآیند

 

 واگذاری، همكاری مشترك در صنعت خودروسازی

 

به دلیل رقابت سنگین بین خودروسازان و تهدیداتی كه توسط رقبای خارجی برای آنها وجود دارد، آنها سعی می كنند با همكاری یا ادغام، موجب كاهش رقابت داخلی شده و در هزینه های شركت های خود صرفه جویی نمایند. برآورد حجم بازار خودرو در كشور متاثر از دو عامل تقاضا و عرضه می باشد. تقاضا تابعی از نیاز جدید به خودرو و میزان خروج خودروهای فرسوده است و عرضه نیز تابعی است از ظرفیت تولید و بازارهای صادراتی. عوامل كلیدی موثر برتقاضا، درآمد سرانه و میانگین سنی جمعیت می باشند و پیش بینی تقاضا حاكی از نزدیك شدن بازار خودروی ایران به مرحله تعادل می باشد. در این مقاله به منظور ارایه راهكار برای موفقیت مدیران و اثربخشی تلاش هایی كه در جهت بقا و ارتقا این صنعت صورت می گیرد، مفهوم راهبرد ادغام، همكاری استراتژیك و واگذاری مطرح شده و با مطالعه بازار پیچیده خودرو در دنیا و چالش های آنها برای بقا و رشد، وضعیت صنعت خودروسازی كشورمان مورد توجه قرار می گردد. سپس با مصاحبه با متخصصان و نخبگان و استفاده از روش تصمیم گیری چند معیاره (AHP) راهبردهای این صنعت تحلیل می گردد. در این مقوله مزایای ادغام چون كاهش هزینه ها، دسترسی به دانش، فن آوری، تامین كنندگان و بازارهای مشترك و نیز توان مالی بالاتر در برابر معایبی چون انحصار و دولتی شدن بیشتر بررسی می شود و در این بین اثر كاهش تعرفه واردات و حذف سوبسید بنزین و استانداردهای زیستی نیز در نظر گرفته می شود. راهبرد پیشنهادی همكاری در تولید با خودروسازان خارجی است